Przedawnienie, terminy przedawnień roszczeń - InfoVind serwis dłużników, wierzycieli i windykatorów

26.03.2012


Autor: Jarosław B. Wedler
Trener i wykładowca z zakresu windykacji i finansów.
Kontakt:  Tel. 690929872 email: jarosław_wedler@wp.pl

Przedawnienie i przedłużanie roszczeń

Każde zobowiązanie może zostać zaspokojone (zapłacone) poprzez przedawnienie roszczenia.
Podstawa prawna – od art 117 do 125 KC art. 4421 Kodeksu cywilnego

Dla różnych grup zobowiązań występują różne okresy przedawnienia. Jest to sankcjonowanie kosztów ryzyka, oraz przymuszenie do korzystania z drogi prawnej potwierdzenia lub zaprzeczenia istnieniu zobowiązania. Pośrednio jest to również przymuszenie do „skorzystania” z dobrodziejstw wymiaru sprawiedliwości”. W literaturze prawniczej wskazuje się również inne przesłanki stosowania przedawnienia.

Kodeks cywilny przewiduje cztery podstawowe terminy przedawnienia:

• ogólny - 10 lat;
  

• dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata;
  

• dla roszczeń o świadczenie okresowe (np. czynsz najmu, raty kredytowe) - 3 lata;
  

• dla wszystkich roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym, poza roszczeniami okresowymi należnymi w przyszłości - 10 lat.
  

Kodeks Cywilny i ustawy przewidują liczne odstępstwa od przedstawionych generalnych zasad.
Najważniejsze z nich:

• dla roszczeń z tytułu czynów niedozwolonych - 3 lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia, lecz nie później niż 10 lat od daty popełnienia czynu; 10-letni termin nie znajduje zastosowania przy roszczeniu o naprawienie szkody na osobie;
  

• dla roszczeń przedsiębiorcy z tytułu sprzedaży - 2 lata;
  

• dla roszczeń z tytułu umów przewozu (transportu) - 1
  

• odsetki za opóźnienie, które przedawniają się w terminie przewidzianym dla świadczeń okresowych, jednak najpóźniej z chwilą przedawnienia roszczenia o kwotę główną.
  

Szczegółowe rozwiązania:

• z umowy o dzieło z upływem – 2 lata
  

• z umowy najmu z upływem - 1 rok,
  

• z umowy rachunku bankowego z upływem – 2 lata,
  

• z umowy użyczenia upływem - 1 rok,
  

• z umowy zlecenia z upływem – 2 lata.
  

• z weksla własnego – 3 lata , dla indosantów – 1 rok
  

• ze sprzedaży płodów rolnych – 2 lata
  

• z roszczeń przewoźnika do innego przewoźnika – 6 miesięcy
  

• z umowy składu – 1 rok
  

Przepisy szczególne normują także dalsze kategorie i terminy:
10 lat - przedawnienie każdego roszczenia zasądzonego wyrokiem sądowym (nawet, jeśli inny przepis przewiduje dla tego roszczenia krótszy termin), z wyjątkiem roszczeń o świadczenia okresowe (te przedawniają się z upływem lat trzech) - art. 125 KC,

WŁASNOŚĆ RZECZY
przedawnienie roszczeń właściciela rzeczy przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy (art. 229 KC), -1 rok
przedawnienie roszczeń samoistnego posiadacza rzeczy przeciwko jej właścicielowi o nakłady poczynione na rzecz (art. 229 KC), -1 rok

UŻYTKOWANIE WIECZYSTE
przedawnienie roszczenia przeciwko wieczystemu użytkownikowi gruntu o naprawienie szkód wynikłych z niewłaściwego korzystania (art. 243 KC), -3 lata
przedawnienie roszczenia wieczystego użytkownika o wynagrodzenie za budynki i urządzenia wzniesione na gruncie (art. 243 KC), - 3 lata

UŻYTKOWANIE
przedawnienie roszczenia właściciela przeciwko użytkownikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy albo o zwrot nakładów na rzecz (art. 263 KC), - 1 rok
przedawnienie roszczenia użytkownika przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów poczynionych na użytkowaną rzecz (art. 263 KC), - 1 rok

ZASTAW
przedawnienie roszczenia zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy (art. 322 KC), - 1 rok
przedawnienie roszczenia zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów na zastawioną rzecz (art. 322 KC). - 1 rok

UMOWA PRZEDWSTĘPNA
przedawnienie roszczenia z umowy przedwstępnej (np. o zawarcie umowy przyrzeczonej), przy czym jako termin początkowy bierze się termin, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta (art. 390 § 3 KC), - 1 rok

SZKODA
przedawnienie roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym, przy czym termin ten liczy się od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do naprawienia szkody; roszczenie to przedawnia się jednak nie później niż 10 lat od chwili wyrządzenia szkody, - 3 lata

• w przypadku szkody wynikłej z przestępstwa, roszczenie o jej naprawienie przedawnia się po 20 latach, bez względu na moment, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o zobowiązanym do naprawienia szkody,
  

• w przypadku szkody wyrządzonej małoletniemu, przedawnienie roszczenia nie może nastąpić wcześniej niż po 2 latach od uzyskania przez poszkodowanego pełnoletniości, (art. 442[1] KC)
  

SPRZEDAŻ RZECZY I PRAW
przedawnienie roszczeń przedsiębiorcy, rzemieślnika oraz prowadzącego gospodarstwo rolne (przy sprzedaży płodów rolnych i leśnych) - art. 554 KC, -2 lata
przedawnienie roszczeń sprzedawcy o dopłatę różnicy ceny wynikające z przepisów o cenie sztywnej, minimalnej i wynikowej (art. 541 KC), - 1 rok
przedawnienie roszczenia kupującego o zwrot nadpłaty wynikającej z przepisów o cenie sztywnej, maksymalnej i wynikowej (art. 541 KC), - 1 rok

KONTRAKTACJA
przedawnienie roszczeń producenta i kontraktującego, przy czym termin liczony jest od dnia spełnienia świadczenia przez producenta, a jeśli producent świadczenia nie spełnił - od dnia, w którym świadczenie producenta winno być spełnione (art. 624 KC), - 2 lata

UMOWA O DZIEŁO
przedawnienie roszczeń wynikających z umowy o dzieło, przy czym okres 2-letni liczony jest od daty oddania dzieła, a jeśli dzieło nie zostało wydane - od dnia, w którym wg umowy powinno być oddane (art. 646 KC) - 2 lata

NAJEM
przedawnienie roszczeń wynajmującego o naprawienie szkody z tytułu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy (art. 677 KC), -1 rok
przedawnienie roszczeń najemcy o zwrot nakładów na rzecz oraz o zwrot nadpłaconego czynszu (art. 677 KC), - 1 rok
przedawnienie roszczenia wynajmującego o zapłatę czynszu (art. 118 KC), - 3 lata

UŻYCZENIE
przedawnienie roszczenia użyczającego o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy (art. 719 KC), - 1 rok
przedawnienie roszczenia biorącego do używania o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy (art. 719 KC), - 1 rok

POŻYCZKA
przedawnienie roszczenia biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki (art. 722 KC), - 6 miesięcy.

UMOWA RACHUNKU BANKOWEGO
przedawnienie wszelkich roszczeń wynikających ze stosunku rachunku bankowego, z wyłączeniem roszczeń o zwrot wkładów oszczędnościowych (art. 731 KC), - 2 lata

UMOWA ZLECENIA
przedawnienie roszczeń o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobie, która stale lub w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa trudni się czynnościami danego rodzaju, - 2 lata
przedawnienie roszczeń ww. osób z tytułu udzielonych im zaliczek, - 2 lata
przedawnienie roszczeń z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki, jeżeli przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami albo osobom utrzymującym zakłady na ten cel przeznaczone (art. 751 KC), - 2 lata

UMOWA PRZEWOZU RZECZY I TOWARÓW
przedawnienie wszelkich roszczeń z umowy przewozu (art. 778, 792 KC),- 1 rok
przedawnienie roszczeń przysługujących przewoźnikowi przeciwko innym przewoźnikom, którzy uczestniczyli w przewozie przesyłki, - 6 miesięcy

UMOWA SPEDYCJI (działalność polegająca na organizowaniu przewozu towaru)
przedawnienie wszelkich roszczeń z umowy spedycji (art. 803 KC), - 1 rok
przedawnienie roszczeń spedytora przeciwko przewoźnikom i innym spedytorom uczestniczącym w przewozie przesyłki (art. 804 KC), - 6 miesięcy

UMOWA UBEZPIECZENIA
przedawnienie roszczeń z umowy ubezpieczenia (art. 819 KC), 3 lata

ROSZCZENIA ZWIĄZANE Z POBYTEM W HOTELU
przedawnienie roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu; termin liczony jest od dnia dowiedzenia się o szkodzie, w każdym jednak razie roszczenie przedawnia się po roku czasu od zaprzestania korzystania z hotelu (art. 848 KC), 6 miesięcy
przedawnienie roszczenia powstałego w zakresie działalności hoteli z tytułu należności za dostarczone mieszkanie, utrzymanie i usługi oraz z tytułu wydatków poniesionych na rzecz osób, które korzystają z usług takich przedsiębiorstw; w tym terminie przedawniają się także roszczenia przedsiębiorstw gastronomicznych (art. 851 KC), - 2 lata

UMOWA SKŁADU
przedawnienie roszczeń z umowy składu (art. 859[9] KC), - 1 rok

PRZEKAZ
przedawnienie roszczeń odbiorcy przeciwko przekazanemu, wynikające z przyjęcia przekazu (art. 921[2] § 3 KC), - 1 rok

SPADEK I ROSZCZENIA POKREWNE
przedawnienie roszczeń z tytułu zapisu (art. 981 KC), - 5 lat
przedawnienie roszczeń uprawnionego z tytułu zachowku (liczone od dnia ogłoszenia testamentu) - art. 1007 KC, - 3 lata
przedawnienie roszczeń spadkobierców o zmniejszenie zapisów i poleceń (art. 1007 KC), - 3 lata
przedawnienie roszczenia przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny (art. 1007 KC). - 3 lata

Bieg przedawnienia następuje:

• dla określonego terminu, z chwila nadejścia tego terminu
  

• dla nie określonego terminu, z chwilą fikcyjnego założenia, że wierzyciel dokonał czynności np. wypowiedzenia.
  

• Inne szczegółowo określone ustawami
  

Zawieszenie biegu przedawnienia
Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu

• co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody;
  

• co do roszczeń z tytułu umowy przewozu krajowego - przez czas trwania próby pozasądowego rozwiązania sporu, lecz nie dłużej niż 3 miesiące od daty wezwania do zapłaty lub złożenia reklamacji.
  

Przerwanie biegu przedawnienia
Przedawnienie może być przerwane przez:

• przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym.
  

• Bieg przedawnienia przerywają następujące działania wierzyciela:
  

• wniesienie pozwu;
  

• złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej przed sądem lub
  

• zgłoszenie w procesie zarzutu potrącenia wierzytelności wzajemnej przez pozwanego wierzyciela;
  

• złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu
  

• zgłoszenie wierzytelności w toku postępowania upadłościowego;
  

• wniesienie wniosku do przeprowadzenie egzekucji.
  

• przez wszczęcie mediacji;
  

• przez uznanie roszczenia przez dłużnika, poprzez:
  

- oświadczenie dłużnika, że jego dług istnieje w określonej wysokości,
lub
- uznanie przez oświadczenie dłużnika, które pośrednio wskazuje na istnienie długu np. prośba o rozłożenie na raty, o przedłużenie terminu spłaty.

Skuteczne przerwanie terminu przedawnienia powoduje, że jego bieg rozpoczyna się na nowo.
Dłużnik spełniający dobrowolnie świadczenie przedawnione nie może domagać się jego zwrotu.